Khó khăn nghe tiếng Anh và giải pháp

Nhiều sinh viên cho biết từ vựng là một trong những khó khăn lớn nhất ảnh hưởng đến khả năng nghe hiểu của họ. Họ gặp khó khăn trong việc hiểu các đoạn văn nói nếu không biết nghĩa của các từ mới. Theo Mary Underwood, một từ không biết có thể là một rào cản đột ngột làm gián đoạn quá trình nghe hiểu, khiến họ bỏ lỡ phần nội dung. Một số vấn đề liên quan đến từ vựng bao gồm: cố gắng hiểu từng từ một, dẫn đến việc bỏ sót thông tin quan trọng; bị bỏ lại phía sau khi cố gắng hiểu nghĩa của một từ trước đó, gây khó khăn trong việc hiểu toàn bộ đoạn hội thoại; và không biết các từ quan trọng nhất trong đoạn văn. Để giải quyết vấn đề này, việc dạy trước từ vựng trước mỗi bài nghe là một giải pháp hiệu quả, ngoài ra sinh viên cần tập trung vào các từ được nhấn mạnh trong câu.

Khả năng tập trung là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng nghe hiểu. Ngay cả một sự gián đoạn ngắn cũng có thể làm giảm đáng kể khả năng hiểu toàn bộ nội dung. Sinh viên đôi khi cảm thấy mệt mỏi và không thể tập trung, bất kể chủ đề có thú vị hay không. Các yếu tố bên ngoài như máy móc chất lượng kém, bản ghi âm chất lượng thấp, phòng học không lý tưởng, tiếng ồn từ đường phố hoặc các lớp học bên cạnh đều cản trở sự tập trung của người nghe và dẫn đến việc họ không hiểu đầy đủ thông điệp được truyền tải. Việc cho phép sinh viên tự điều khiển máy móc và tiến hành theo cách họ muốn có thể giúp giải quyết vấn đề này.

Khó khăn này liên quan đến việc người nghe không luôn ở vị trí có thể nghe được thông tin được lặp lại. Điều này thường xảy ra khi sinh viên tham gia vào các cuộc trò chuyện bên ngoài lớp học, hoặc khi nghe radio, xem truyền hình. Ngay cả trong lớp học, sinh viên cũng không thể yêu cầu giảng viên lặp lại nhiều lần. Giáo viên cần tạo điều kiện để sinh viên tự kiểm soát tốc độ nghe, cũng như cung cấp thêm các bài tập nghe có thông tin lặp lại để sinh viên làm quen.

Các vấn đề về ngôn ngữ, bao gồm ngữ pháp, âm thanh, nhấn trọng âm, giai điệu, giọng nói và tốc độ nói, tạo ra những khó khăn đáng kể cho sinh viên trong quá trình nghe hiểu. Cấu trúc cú pháp phức tạp trong tiếng Anh là một trong những nguyên nhân chính. Sinh viên khó hiểu khi người bản ngữ nói với tốc độ nhanh và sử dụng giọng nói tự nhiên với các từ nối, ngắt quãng. Hơn 80% sinh viên cho rằng họ gặp khó khăn trong việc hiểu bài nói tự nhiên của người bản ngữ. Giáo viên nên sử dụng nhiều tài liệu nghe thực tế, đa dạng giọng nói và tốc độ để giúp sinh viên làm quen và thích nghi.

Bên cạnh các vấn đề về ngôn ngữ, các yếu tố phi ngôn ngữ cũng ảnh hưởng đến khả năng nghe hiểu. Tâm lý lo lắng và căng thẳng khi nghe tiếng Anh là một trở ngại lớn đối với 53% sinh viên. Môi trường học tập không thuận lợi, với tiếng ồn và điều kiện vật chất kém, gây khó khăn cho việc tập trung. Kiến thức xã hội và văn hóa hạn chế cũng cản trở việc hiểu đúng nghĩa của thông điệp. 60% sinh viên đánh giá kiến thức xã hội và văn hóa của mình chưa đủ để hỗ trợ khả năng nghe hiểu. Để khắc phục, cần cải thiện môi trường học tập, trang bị thêm kiến thức xã hội, văn hóa và giúp sinh viên tự tin hơn trong quá trình nghe.

Văn bản đề cập đến nhiều loại hình kĩ năng nghe, phản ánh sự đa dạng trong mục đích và cách thức nghe. Nghe thông tin là loại nghe đơn giản, trực tiếp, nhằm hiểu thông điệp chính. Nghe chi tiết (Intensive listening) đòi hỏi sự tập trung cao độ để nắm bắt thông tin cụ thể, toàn diện. Nghe thưởng thức (Extensive listening) là nghe tự do, không chú trọng chi tiết mà hướng đến cảm nhận tổng thể. Ngoài ra còn có nghe phân biệt (Discriminative listening) tập trung vào sự khác biệt giữa các âm thanh, và nghe đánh giá (Critical listening) để phân tích, đánh giá nội dung. Rixon (1986) và Hublard (1984) phân loại kĩ năng nghe trong lớp học thành nghe chuyên sâu (intensive listening) và nghe mở rộng (extensive listening). Nghe chuyên sâu tập trung vào việc hiểu nội dung chi tiết, trong khi nghe mở rộng là nghe tự do, giải trí. Sự khác biệt giữa các hoạt động nghe trong lớp học và trong thực tế cũng được nhấn mạnh, với các bài nghe trong lớp thường được kiểm soát về tốc độ, giọng điệu, ngữ pháp... trong khi nghe ngoài đời thực đa dạng hơn và phức tạp hơn.

Quan điểm truyền thống xem kĩ năng nghe là thụ động, tập trung vào việc nhớ lại thông tin. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện đại cho rằng khả năng nghe hiểu là một quá trình chủ động, phức tạp. Wolvin và Coakley (1985) định nghĩa khả năng nghe là 'quá trình tiếp nhận, chú ý và gán nghĩa cho các kích thích âm thanh'. Gary Buck mô tả khả năng nghe hiểu là 'quá trình chủ động xây dựng ý nghĩa' bằng cách áp dụng kiến thức ngôn ngữ và phi ngôn ngữ. Rost (2002) cho rằng khả năng nghe hiểu là quá trình suy luận, kết hợp kiến thức ngôn ngữ và kiến thức thực tế. Các quá trình từ dưới lên (bottom-up) và từ trên xuống (top-down) đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra biểu diễn tinh thần của thông tin nghe được và đạt được khả năng nghe hiểu. Mary Underwood (1989) đề xuất ba giai đoạn trong khả năng nghe hiểu: giai đoạn chuẩn bị trước khi nghe, giai đoạn đang nghe và giai đoạn sau khi nghe, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuẩn bị trước khi nghe để sinh viên có thể hiểu được nội dung.

Một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao khả năng nghe hiểu là cải thiện từ vựng. Việc dạy trước từ vựng trước mỗi bài nghe được đề xuất như một giải pháp hiệu quả. Sinh viên cần tập trung vào những từ quan trọng, từ được nhấn mạnh trong câu. Bên cạnh đó, việc luyện tập phát âm, làm quen với nhiều giọng nói và giọng địa phương khác nhau cũng rất cần thiết. Sinh viên nên chủ động tìm kiếm và nghe các tài liệu nghe đa dạng nguồn gốc, từ internet, truyền hình, radio… để làm quen với nhiều giọng nói, cách phát âm và giọng địa phương khác nhau. Việc nghe và lặp lại các từ, câu với nhấn trọng âm và giai điệu đúng cũng giúp cải thiện khả năng phát hiện và hiểu các âm thanh trong tiếng Anh.

Khả năng nghe hiểu bị ảnh hưởng bởi tốc độ nói của người bản ngữ. Vì vậy, sinh viên cần làm quen với nhiều tốc độ nói khác nhau, và rèn luyện khả năng nghe hiểu ngay cả khi người nói có tốc độ nhanh. Việc tìm kiếm các bài tập nghe có nhiều giọng nói, tốc độ khác nhau sẽ giúp sinh viên làm quen với thực tế. Việc nghe các bài nói có tốc độ chậm ban đầu và tăng dần tốc độ cũng được khuyến khích. Các bài nghe cần được chọn lọc kỹ càng, ban đầu nên đơn giản để sinh viên không bị nản.

Môi trường học tập lý tưởng rất quan trọng đối với kĩ năng nghe. Phòng nghe cần được trang bị tốt, giảm thiểu tiếng ồn để sinh viên có thể tập trung. Bên cạnh đó, kiến thức xã hội và văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu được bối cảnh và ý nghĩa sâu xa của bài nghe. Sinh viên cần chủ động tìm kiếm thông tin trên internet, xem truyền hình, nghe radio, đọc sách báo để mở rộng kiến thức này. Việc tương tác với những người bản ngữ cũng là một cách hiệu quả để nâng cao kiến thức xã hội và văn hóa và hiểu sâu hơn bối cảnh của các đoạn hội thoại.

Sự tự tin là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng nghe hiểu. Việc giải quyết các vấn đề về ngôn ngữ (từ vựng, ngữ pháp, phát âm…) sẽ giúp sinh viên tự tin hơn. Sinh viên cần luyện tập thường xuyên và áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Giáo viên nên sử dụng các tài liệu nghe thực tế, như video huấn luyện tại nơi làm việc, băng ghi âm các cuộc hội thoại thực tế, chương trình phát sóng truyền hình và radio. Điều này giúp sinh viên làm quen với ngôn ngữ tự nhiên, bao gồm cả những ngắt quãng, sai sót, giúp họ thích nghi tốt hơn với các tình huống nghe thực tế ngoài lớp học. Sử dụng các tài liệu đa dạng giọng nói và giọng địa phương giúp sinh viên làm quen với nhiều phong cách nói khác nhau.