Kỹ thuật & Phương pháp dạy bài đọc tiếng Hán

Tác giả nhấn mạnh vai trò thiết yếu của bài đọc trong mỗi bài học tiếng Trung tổng hợp, coi đó là “linh hồn” của bài học. Bài đọc không chỉ chứa đựng từ vựng và ngữ pháp của bài học mà còn phản ánh những vấn đề gần gũi, cần thiết để sinh viên diễn đạt, cùng với những kiến thức văn hóa cần thiết. Điều này được chứng minh qua việc học tốt bài đọc giúp sinh viên nắm vững từ vựng, hiểu được hiện tượng ngữ pháp, và nâng cao khả năng giao tiếp. Việc thiếu chú trọng vào giảng dạy bài đọc là một vấn đề đáng quan tâm, cần được nghiên cứu và cải thiện.

Tác giả cho rằng mặc dù tầm quan trọng của bài đọc đã được các giáo viên tiếng Trung thừa nhận, nhưng vẫn còn rất ít nghiên cứu chuyên sâu về phương pháp giảng dạy bài đọc trong lớp tiếng Trung tổng hợp. Việc tìm kiếm tài liệu tham khảo cũng gặp khó khăn. Tác giả đã tham khảo nhiều tài liệu về giảng dạy tiếng Trung như một ngoại ngữ (对外汉语教学) nhưng chưa tìm thấy tài liệu nào nghiên cứu chuyên sâu về phương pháp giảng dạy bài đọc trong lớp học tiếng Trung tổng hợp. Thậm chí, tác giả đã khảo sát 75 bài báo của Hội thảo quốc tế về Nghiên cứu và Giảng dạy tiếng Trung năm 2006 và 40 bài tóm tắt của Hội thảo quốc tế về Nghiên cứu và Quản lý Giảng dạy tiếng Trung năm 2010 tại Đại học Ngoại ngữ trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội nhưng vẫn không tìm thấy bài báo nào nghiên cứu về phương pháp giảng dạy bài đọc. Điều này cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng trong nghiên cứu về lĩnh vực này, đặc biệt là trong bối cảnh giảng dạy tiếng Trung tại Việt Nam.

Đề tài nghiên cứu được lựa chọn xuất phát từ thực tế giảng dạy tiếng Trung tại Đại học Dân lập Hải Phòng. Trường thành lập năm 1997, tiếng Trung được giảng dạy như một ngoại ngữ và ngoại ngữ thứ hai cho sinh viên chuyên ngành tiếng Anh. Với chỉ 4 giáo viên tiếng Trung, số lượng nghiên cứu về lĩnh vực này rất ít. Thêm vào đó, việc giảng dạy tiếng Trung tại trường đang định hướng theo chuẩn HSK (汉语水平考试), đòi hỏi việc không ngừng nghiên cứu và tìm ra các phương pháp giảng dạy mới để nâng cao chất lượng giảng dạy. Thực tế cho thấy, thời lượng giảng dạy bài đọc bị hạn chế, đặc biệt đối với các lớp đào tạo theo mô hình 1+3 hợp tác với các trường đại học Trung Quốc, chỉ khoảng 1-2 tiết/bài. Điều này ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng giảng dạy và học tập bài đọc tiếng Trung tổng hợp trong chương trình đào tạo hiện nay. Vì vậy, việc nghiên cứu nhằm mục đích tìm ra các phương pháp giảng dạy hiệu quả để giải quyết những vấn đề này là hết sức cần thiết.

Đại học Dân lập Hải Phòng hiện có 4 giáo viên giảng dạy tiếng Trung, với phương pháp giảng dạy đa dạng nhưng chủ yếu tập trung vào việc sử dụng sách giáo khoa, băng ghi âm và một số ít sử dụng trình chiếu (PPT). Nhiều giáo viên kết hợp giảng dạy bằng cả tiếng Việt và tiếng Trung, đặc biệt ở giai đoạn đầu khi sinh viên còn chưa có nền tảng. Thời lượng giảng dạy bài đọc bị hạn chế, đặc biệt là đối với sinh viên các lớp theo mô hình 1+3 và chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, chỉ khoảng 1-2 tiết/bài. Một số giáo viên sử dụng phương pháp bắt chước, thuyết trình, so sánh, đặt câu hỏi, và luyện tập, nhưng chưa có sự thống nhất về phương pháp cũng như sự kết hợp linh hoạt các phương pháp này. Chất lượng băng ghi âm được đánh giá là chưa tốt, ảnh hưởng đến việc học tập của sinh viên. Các giáo viên cũng chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc điều chỉnh thời lượng giảng dạy sao cho phù hợp với nội dung bài học, đặc biệt là những bài học có nhiều từ vựng và ngữ pháp phức tạp.

Mặc dù phần lớn sinh viên đánh giá bài đọc rất quan trọng, nhưng thái độ học tập của họ lại chưa tích cực. Nhiều sinh viên không học bài trước khi đến lớp, hoặc chỉ học bài qua loa, dẫn đến việc không hiểu bài giảng trên lớp. Họ cho rằng giáo viên giảng dạy quá nhanh và muốn giáo viên giảng dạy chậm hơn, chi tiết hơn. Đa số sinh viên học tập một cách thụ động, chỉ trả lời khi được gọi tên, thậm chí không biết trả lời. Nhiều sinh viên không chú ý đến bài giảng, các hoạt động nhóm như đàm thoại, thảo luận, hay diễn kịch, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập chung. Việc thiếu học bài trước khi đến lớp cũng được cho là nguyên nhân làm giảm hiệu quả học tập bài đọc.

Thời lượng giảng dạy bài đọc hiện nay được đánh giá là phù hợp với sinh viên chuyên ngành tiếng Anh (khoảng 2 tiết/bài) vì họ chỉ học tiếng Trung tổng hợp, không có các môn học khác như nghe và đọc. Tuy nhiên, đối với các lớp 1+3 và Quản trị Kinh doanh, thời lượng này là quá ít (1-2 tiết/bài). Tác giả đề xuất cần điều chỉnh thời lượng giảng dạy sao cho phù hợp hơn, ví dụ như dành 1-2 tiết cho bài đọc ngắn và 2-3 tiết cho bài đọc dài. Ngoài ra, chất lượng băng ghi âm được phản ánh là chưa tốt, nên trường cần đầu tư thêm các thiết bị hỗ trợ giảng dạy như băng ghi âm, đĩa CD chất lượng cao. Giáo viên cũng cần chủ động kiểm tra chất lượng băng ghi âm trước khi giảng dạy và đề xuất với trường việc mua thêm các loại băng, đĩa hỗ trợ giảng dạy khác.

Bài viết đề xuất kết hợp linh hoạt nhiều phương pháp giảng dạy bài đọc tiếng Trung tổng hợp, bao gồm: phương pháp bắt chước, hữu ích trong giai đoạn đầu khi sinh viên làm quen với âm thanh, ngữ điệu và các cấu trúc câu đơn giản trong bài đọc; phương pháp trình diễn, sử dụng hình ảnh, tranh ảnh, cử chỉ để minh họa nội dung bài học, làm cho bài học sinh động và dễ hiểu hơn; phương pháp so sánh, sử dụng tiếng Việt để giải thích các điểm khó trong bài đọc, giúp sinh viên dễ dàng tiếp thu kiến thức; phương pháp đặt câu hỏi, khuyến khích sinh viên chủ động tư duy và trả lời câu hỏi, từ đó hiểu sâu hơn nội dung bài học; phương pháp nghe nhìn, sử dụng các phương tiện nghe nhìn như video, băng ghi âm để tạo không khí học tập sinh động và gần gũi với thực tế; và phương pháp luyện tập, thiết kế các bài tập đa dạng, hướng tới chuẩn HSK (汉语水平考试) để giúp sinh viên củng cố kiến thức từ vựng, ngữ pháp và nội dung bài đọc. Việc kết hợp các phương pháp này cần dựa trên tình huống cụ thể trong lớp học, nhằm tạo sự hứng thú và chủ động cho sinh viên.

Tác giả nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc luyện tập trong quá trình giảng dạy bài đọc. Các bài tập cần được thiết kế đa dạng, bao gồm cả các dạng bài tập tương tự như trong kỳ thi HSK, như chọn đáp án đúng, điền vào chỗ trống… để giúp sinh viên nắm vững nội dung bài học, ghi nhớ từ vựng và ngữ pháp. Việc kiểm tra kiến thức của sinh viên cũng cần được thực hiện thường xuyên và đa dạng, có thể thông qua các hình thức như: yêu cầu sinh viên tóm tắt bài đọc, trả lời câu hỏi, diễn đạt lại nội dung bài đọc bằng ngôn ngữ của mình, hoặc làm các bài kiểm tra liên quan đến nội dung bài đọc như hoàn thành câu, đặt câu, hoàn thành đoạn hội thoại, dịch hai chiều, điền từ tổng hợp… Mục đích là để sinh viên tự đánh giá khả năng hiểu bài và ghi nhớ kiến thức.

Tác giả đề xuất điều chỉnh thời lượng giảng dạy bài đọc sao cho phù hợp với từng bài học. Đối với những bài đọc ngắn ở sách giáo khoa cấp độ cơ bản, có thể dành 1-2 tiết, còn những bài đọc dài hơn thì cần 2-3 tiết để đảm bảo sinh viên có đủ thời gian tiếp thu kiến thức. Ngoài ra, tác giả cũng đề xuất cần nâng cao chất lượng băng ghi âm, đầu tư thêm các thiết bị hỗ trợ giảng dạy khác như máy tính, máy chiếu, video… để làm cho bài học sinh động hơn. Giáo viên cũng cần chuẩn bị kỹ các bài giảng, thiết kế bài học hấp dẫn và gần gũi với sinh viên, tạo không khí vui vẻ, thoải mái trong lớp học, khuyến khích sinh viên chủ động tham gia vào quá trình học tập.

Kết luận khẳng định lại tầm quan trọng của bài đọc trong lớp tiếng Trung tổng hợp, nhấn mạnh bài đọc không chỉ cung cấp từ vựng, ngữ pháp mà còn kiến thức văn hóa thiết yếu. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ ra thực trạng giảng dạy bài đọc hiện tại còn nhiều hạn chế. Thời lượng giảng dạy bài đọc chưa hợp lý, đặc biệt ở các lớp đào tạo theo mô hình 1+3 và chuyên ngành Quản trị Kinh doanh. Phương pháp giảng dạy chưa đa dạng và linh hoạt, nhiều giáo viên chỉ sử dụng 1-2 phương pháp quen thuộc. Chất lượng băng ghi âm cũng ảnh hưởng đến hiệu quả học tập. Về phía sinh viên, mặc dù nhận thức được tầm quan trọng của bài đọc, nhưng thái độ học tập chưa tích cực, dẫn đến kết quả học tập chưa cao. Kết luận tóm lược những điểm mấu chốt này để làm nền tảng cho các đề xuất cải thiện trong phần tiếp theo.

Dựa trên những phát hiện nêu trên, phần kết luận khẳng định nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm cải thiện hiệu quả giảng dạy và học tập bài đọc. Các đề xuất này bao gồm những gợi ý cho giáo viên, sinh viên, cũng như đề xuất về tài liệu, băng ghi âm và thời lượng giảng dạy. Các đề xuất này hướng đến việc đa dạng hóa phương pháp giảng dạy, tăng cường luyện tập, cải thiện chất lượng tài liệu hỗ trợ giảng dạy, và điều chỉnh thời lượng giảng dạy sao cho hợp lý. Mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Trung tổng hợp, giúp sinh viên đạt được kết quả cao hơn trong kỳ thi HSK và nâng cao khả năng giao tiếp tiếng Trung.

Phần kết luận thành thật thừa nhận những hạn chế của nghiên cứu do thời gian eo hẹp và kiến thức của tác giả còn hạn chế. Tác giả hy vọng nghiên cứu này đóng góp một phần nhỏ vào việc cải thiện chất lượng giảng dạy tiếng Trung tại Việt Nam, đặc biệt là tại các trường đại học dân lập. Tác giả cũng bày tỏ lòng biết ơn đến các chuyên gia và đồng nghiệp đã hỗ trợ trong quá trình thực hiện nghiên cứu. Đây là lời cảm ơn chân thành và mong muốn nhận được sự đóng góp ý kiến từ các chuyên gia để hoàn thiện nghiên cứu hơn nữa.