Phân tích tài chính công ty xây dựng

Phần này nhấn mạnh thực trạng thiếu minh bạch và thiếu đầy đủ thông tin tài chính được công bố bởi các công ty xây dựng niêm yết tại Việt Nam. Sự thiếu hụt này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyết định đầu tư của các chủ thể tham gia thị trường, bao gồm cả nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư nhỏ lẻ. Việc thiếu thông tin dẫn đến giảm sức hấp dẫn của cổ phiếu và ảnh hưởng tiêu cực đến giá cổ phiếu. Do đó, luận án cho rằng việc hoàn thiện hệ thống thông tin tài chính, đảm bảo tính minh bạch và đầy đủ, là một yêu cầu cấp thiết để hỗ trợ các nhà đầu tư đưa ra quyết định chính xác và hiệu quả hơn. Cần có một hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính toàn diện, cung cấp thông tin tổng hợp và đầy đủ về tình hình tài chính của các công ty niêm yết, giúp các nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận và phân tích thông tin. Sự thiếu minh bạch này cũng làm giảm tính hấp dẫn của thị trường chứng khoán đối với các nhà đầu tư.

Phần này tập trung vào việc khảo sát thực trạng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính được sử dụng bởi các công ty xây dựng niêm yết tại Việt Nam. Luận án thu thập dữ liệu từ hai nguồn: thông tin công khai trên thị trường và thông tin nội bộ của các doanh nghiệp. Dữ liệu từ thông tin công khai được thu thập thông qua các tài liệu công bố theo quy định pháp luật trên thị trường chứng khoán tập trung. Trong khi đó, dữ liệu nội bộ được thu thập thông qua phương pháp khảo sát, tập trung vào các chỉ tiêu phân tích tài chính chuyên sâu. Dữ liệu minh họa thực tế được lấy từ một số doanh nghiệp có tính điển hình về hình thức sở hữu và quy mô vốn điều lệ. Qua khảo sát, luận án đặt ra câu hỏi về cách hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính để đáp ứng nhu cầu thông tin của các chủ thể sử dụng, bao gồm cả nhà đầu tư, tổ chức tín dụng và nhà quản lý.

Phần này tóm tắt một số nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính, đặc biệt tập trung vào các nghiên cứu về phân tích tài chính của công ty cổ phần. Luận án đề cập đến luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Thị Mai Hương (2008) về phân tích hiệu quả kinh doanh trong các doanh nghiệp khai thác khoáng sản, chỉ tập trung vào hiệu quả tài chính ngắn hạn. Luận án của Nguyễn Thị Quyên (2010) tại Đại học Kinh tế Quốc dân về hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính cho các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam được đề cập, nhưng lại tập trung vào các ngành nghề chung, thiếu sự phân tích theo đặc thù ngành. Ngoài ra, luận án cũng nhắc đến các công trình nghiên cứu sâu hơn về hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính cho các ngành cụ thể như thương mại dịch vụ, hàng không, ngân hàng và xây dựng, nhấn mạnh sự cần thiết của một hệ thống chỉ tiêu đáp ứng đặc thù riêng của từng ngành.

Phần này khảo sát các chỉ tiêu phân tích tài chính mà các công ty xây dựng niêm yết công bố công khai, theo quy định pháp luật trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Luận án thu thập thông tin này từ các tài liệu công khai. Nội dung tập trung vào việc đánh giá tính đầy đủ và sự thống nhất trong việc công bố các chỉ tiêu. Việc thiếu thống nhất về cách gọi tên, phương pháp tính toán và số lượng chỉ tiêu được nêu ra như một vấn đề đáng quan tâm. Một số chỉ tiêu quan trọng được đề cập bao gồm các chỉ tiêu phản ánh mức độ tăng trưởng (tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận, dòng tiền ròng…), khả năng thanh toán (tỷ trọng nợ, khả năng thanh toán ngắn hạn…), và hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, việc công bố các chỉ tiêu này chưa đầy đủ và thống nhất giữa các công ty, gây khó khăn cho việc so sánh và đánh giá hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp.

Ngược lại với thông tin công khai, phần này tập trung vào khảo sát các chỉ tiêu phân tích tài chính được sử dụng bên trong các công ty xây dựng niêm yết. Thông tin này được thu thập thông qua phương pháp khảo sát, bao gồm các chỉ tiêu phân tích chuyên sâu hơn, phản ánh sâu sắc hơn về tình hình tài chính của doanh nghiệp. Số liệu minh họa thực tế được lấy từ một số doanh nghiệp điển hình, phản ánh sự đa dạng về hình thức sở hữu và quy mô vốn điều lệ. Sự khác biệt giữa chỉ tiêu sử dụng nội bộ và chỉ tiêu công bố công khai được làm rõ. Mục tiêu của phần này là làm sáng tỏ những chỉ tiêu quan trọng mà các doanh nghiệp sử dụng để quản trị tài chính nội bộ, đồng thời so sánh với những thông tin công khai để đánh giá sự chênh lệch và nguyên nhân dẫn đến sự chênh lệch đó.

Phần này đi sâu vào phân tích một số chỉ tiêu tài chính cụ thể, đánh giá ý nghĩa và cách thức thu thập dữ liệu của các chỉ tiêu này (theo Thông tư 200/2014/TT-BTC). Các chỉ tiêu được đề cập bao gồm: hệ số khả năng thanh toán ngắn hạn (phản ánh khả năng chi trả các khoản nợ ngắn hạn), vòng quay hàng tồn kho (phản ánh năng lực quản trị hàng tồn kho, đặc biệt quan trọng đối với ngành xây dựng do đặc thù hàng tồn kho lớn và thời gian hoàn thiện dự án dài), và hệ số lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu (ROE - phản ánh khả năng sinh lời trên mỗi đồng vốn đầu tư của chủ sở hữu). Luận án chỉ ra sự khác biệt trong cách gọi tên, phương pháp tính toán và công bố các chỉ tiêu giữa các công ty, cũng như việc tính toán không chính xác ở nhiều doanh nghiệp. Ví dụ, một số công ty sử dụng tên gọi khác nhau cho cùng một chỉ tiêu, hoặc sử dụng phương pháp tính toán không thống nhất. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc chuẩn hoá và thống nhất các chỉ tiêu để tăng tính minh bạch và so sánh.

Văn bản chỉ ra rằng nhu cầu thông tin tài chính của các nhà đầu tư khác nhau phụ thuộc vào chiến lược đầu tư của họ. Nhà đầu tư ngắn hạn (lướt sóng) quan tâm đến những thông tin khái quát về tình hình tài chính của doanh nghiệp, bao gồm mức độ tự chủ tài chính, khả năng thanh toán, hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh và tỷ suất sinh lời trong ngắn hạn. Họ cần những thông tin này để đưa ra quyết định mua bán chứng khoán một cách chính xác và hiệu quả, tránh đầu tư theo tâm lý đám đông. Ngược lại, nhà đầu tư dài hạn (nhằm mục đích hưởng cổ tức) cần thông tin chuyên sâu hơn về tình hình tài chính của doanh nghiệp, đặc biệt là những chỉ tiêu tài chính chuyên sâu, mang tính đặc thù của từng ngành, để tối đa hóa lợi nhuận dài hạn. Hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính với các chỉ tiêu chuyên sâu sẽ giúp nhà đầu tư dài hạn hiểu rõ hơn về tiềm năng sinh lời và sự ổn định tài chính của doanh nghiệp trong dài hạn.

Các tổ chức tín dụng, cả cho vay ngắn hạn và dài hạn, cũng có nhu cầu thông tin tài chính khác nhau khi quyết định cấp tín dụng cho doanh nghiệp niêm yết. Tổ chức tín dụng cho vay ngắn hạn cần những thông tin khái quát về tình hình tài chính của doanh nghiệp để đảm bảo khả năng chi trả gốc và lãi vay trong ngắn hạn. Họ quan tâm đến tỷ trọng nợ, khả năng thanh toán và hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Những thông tin này giúp họ đưa ra quyết định chính xác về việc cho vay ngắn hạn với lãi suất phù hợp. Trong khi đó, các tổ chức tín dụng cho vay dài hạn sẽ chú trọng hơn đến mức độ tự chủ tài chính và khả năng sinh lời dài hạn của doanh nghiệp để đảm bảo khả năng doanh nghiệp tồn tại lâu dài và thanh toán được các khoản nợ dài hạn. Sự khác biệt trong thời hạn cho vay dẫn đến sự khác biệt trong nhu cầu thông tin tài chính.

Nhà quản trị doanh nghiệp cần thông tin chuyên sâu và toàn diện về tình hình tài chính của doanh nghiệp để đưa ra các quyết định chiến lược dài hạn. Họ cần hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính cung cấp thông tin chi tiết trên tất cả các khía cạnh tài chính của doanh nghiệp trong nhiều năm liên tiếp. Thông tin này giúp nhà quản trị đánh giá chính xác tình hình tài chính, xác định thế mạnh, điểm yếu và nguyên nhân của các điểm yếu để đưa ra các quyết định quản trị hiệu quả, đảm bảo sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Không chỉ quan tâm đến các chỉ tiêu tài chính ngắn hạn, nhà quản trị cần có cái nhìn tổng thể và dài hạn hơn về tình hình tài chính của công ty để đưa ra các quyết định chiến lược đúng đắn, ảnh hưởng đến sự tồn vong và phát triển của doanh nghiệp.

Phần này phân tích các nguyên nhân chủ quan dẫn đến việc sử dụng chỉ tiêu phân tích tài chính chưa hiệu quả tại các công ty xây dựng niêm yết. Nguyên nhân chính là do nhận thức chưa đầy đủ của các công ty về tầm quan trọng của việc tính toán và sử dụng các chỉ tiêu này trong việc phục vụ các chủ thể trên thị trường chứng khoán cũng như trong việc ra quyết định quản trị nội bộ. Việc tính toán và công bố các chỉ tiêu theo quy định pháp luật còn mang tính hình thức, thiếu nhất quán và không được thực hiện một cách nghiêm túc. Đối với các chỉ tiêu phân tích phục vụ nội bộ, các công ty thường không sử dụng nhiều chỉ tiêu chuyên sâu phản ánh đặc thù sản xuất kinh doanh của ngành xây dựng. Sự khác biệt về hiệu quả trong việc tính toán, sử dụng và công bố chỉ tiêu giữa các công ty có hình thức sở hữu tư nhân và công ty có hình thức sở hữu nhà nước cũng được đề cập. Công ty tư nhân thường có hiệu quả tốt hơn do tư tưởng đổi mới, hội nhập và trách nhiệm cao hơn đối với hiệu quả sử dụng vốn.

Bên cạnh các nguyên nhân chủ quan, phần này nêu bật những nguyên nhân khách quan hạn chế việc sử dụng hiệu quả chỉ tiêu phân tích tài chính. Thứ nhất, quy định của pháp luật về việc tính toán, sử dụng và công bố các chỉ tiêu phân tích tài chính đối với doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp xây dựng nói riêng còn chưa thống nhất, đầy đủ và rõ ràng. Mặc dù có nhiều văn bản pháp luật quy định về việc công bố thông tin, nhưng các doanh nghiệp chủ yếu chỉ công bố theo yêu cầu của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, thiếu tính chủ động. Thứ hai, chế tài xử phạt của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đối với việc công bố không đầy đủ các chỉ tiêu phân tích tài chính còn chưa nghiêm minh, dẫn đến việc tuân thủ chưa nghiêm túc. Tóm lại, sự thiếu rõ ràng trong pháp luật và sự thiếu nghiêm minh trong việc thực thi pháp luật là những rào cản lớn đối với việc sử dụng hiệu quả các chỉ tiêu phân tích tài chính.

Văn bản chỉ ra rằng báo cáo tài chính (BCTC), tài liệu chính được sử dụng để tính toán các chỉ tiêu tài chính, có những hạn chế nhất định. BCTC trình bày thông tin một cách tổng quát, chưa phản ánh đầy đủ các khía cạnh của tình hình tài chính và kết quả kinh doanh. Thông tin trên BCTC chủ yếu mang tính lịch sử, khó sử dụng để dự đoán tương lai. Các yếu tố như lạm phát cũng ảnh hưởng đến độ chính xác của các chỉ tiêu tài chính được tính toán từ BCTC. Phương pháp hoạch toán nợ vay trong điều kiện lạm phát có thể làm khuếch đại giá trị nợ trên bảng cân đối kế toán, làm sai lệch giữa lợi nhuận báo cáo và lợi nhuận thực tế. Do đó, người sử dụng cần kết hợp nhiều thông tin và phương pháp khác để có đánh giá toàn diện hơn.

Để nâng cao hiệu quả sử dụng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính, luận án đề xuất các công ty xây dựng niêm yết cần chủ động hơn trong việc hoàn thiện và áp dụng hệ thống này. Các nhà lãnh đạo và nhà quản trị cần nhận thức rõ tầm quan trọng của việc này trong quản trị tài chính. Việc hoàn thiện hệ thống cần dựa trên việc áp dụng hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính chung cho các công ty xây dựng niêm yết, kết hợp với điều kiện thực tế của từng doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp có điều kiện sản xuất kinh doanh, ưu điểm và hạn chế riêng, vì vậy hệ thống chỉ tiêu cần được điều chỉnh sao cho phù hợp. Cần có sự đầu tư vào việc đào tạo và nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ nhân viên phụ trách phân tích tài chính, đảm bảo họ am hiểu về hệ thống chỉ tiêu và có thể vận dụng hiệu quả vào thực tiễn sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp mình. Việc cập nhật kiến thức mới và các chính sách của Nhà nước cũng là điều cần thiết.

UBCKNN, với vai trò quản lý và điều hành thị trường chứng khoán, đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính. Hiện tại, UBCKNN mới chỉ có quy định chung, chưa phản ánh đầy đủ các khía cạnh tài chính của doanh nghiệp và việc tuân thủ chưa nghiêm túc. Luận án đề xuất UBCKNN cần hoàn thiện và bổ sung thêm các chỉ tiêu phân tích vào hệ thống chỉ tiêu bắt buộc các tổ chức niêm yết phải công bố trong báo cáo thường niên. Hệ thống chỉ tiêu cần phản ánh đầy đủ các khía cạnh của tình hình tài chính. Bên cạnh đó, UBCKNN cần thiết lập chế tài xử phạt nghiêm minh đối với các doanh nghiệp không tuân thủ quy định về công bố thông tin tài chính. Việc xây dựng một hệ thống chỉ tiêu trung bình ngành cũng là một đề xuất quan trọng để tạo ra một chuẩn mực so sánh giúp đánh giá chính xác hơn tình hình tài chính của từng doanh nghiệp.

Bộ Tài chính cần ban hành các quy định, thông tư hướng dẫn thi hành việc công bố thông tin đối với các tổ chức niêm yết một cách rõ ràng, đầy đủ và tránh chồng chéo. Hiện tại, sự chồng chéo giữa các thông tư như Thông tư 155/2015/TT-BTC và Thông tư 200/2015/TT-BTC gây khó khăn trong thực tế áp dụng. Bộ cần xây dựng các văn bản pháp luật hỗ trợ thủ tục pháp lý cho doanh nghiệp, đặc biệt là ngành xây dựng, để rút ngắn thời gian thực hiện dự án, giảm chi phí và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần xây dựng hệ thống thông tin hoàn hảo, công khai, minh bạch và dễ tiếp cận về ngành xây dựng, giúp người mua có đủ thông tin để ra quyết định, tránh tình trạng thiếu minh bạch hiện nay trong thị trường bất động sản. Việc hoàn thiện Luật kinh doanh bất động sản và Luật nhà ở cũng là cần thiết.