Du lịch biển, đảo có ý nghĩa rất quan trọng cả về phát triển kinh tế cũng như quốc phòng - an ninh

Đảo Cô Tô, thuộc Quảng Ninh, được đánh giá là một trong những hòn đảo có nhiều tiềm năng phát triển du lịch. Vẻ đẹp tự nhiên hoang sơ của Cô Tô là điểm mạnh thu hút khách du lịch. Các bãi biển như Hồng Vàn, Nam Hải, Vàn Trải được miêu tả với cảnh đẹp tĩnh lặng, cát mịn, nước biển trong xanh, tạo nên sức hấp dẫn khó cưỡng. Ngoài ra, đảo Cô Tô còn có ngọn hải đăng với tầm nhìn tuyệt vời, đỉnh Cáp Cháu cao 210m và đỉnh Đài khí tượng cao 160m cho phép du khách ngắm toàn cảnh đảo. Sự đa dạng về địa hình, từ đồi núi đến bãi cát, bãi đá, vịnh nhỏ, tạo nên nhiều điểm tham quan hấp dẫn. Sự tồn tại của đảo Cô Tô Con, một hòn đảo hoang sơ với cỏ cây, chim chóc và khỉ, càng tăng thêm sự thu hút đối với du khách ưa khám phá. Các hoạt động như cắm trại, tắm biển, lặn biển, câu mực cũng được đề cập đến như những hoạt động du lịch hấp dẫn tại Cô Tô. Tiềm năng phát triển du lịch sinh thái cũng rất lớn nhờ hệ sinh thái đa dạng của vùng biển đảo này. Việc nuôi cấy ngọc trai với vốn đầu tư 2 triệu USD cũng được kỳ vọng sẽ góp phần thúc đẩy du lịch Cô Tô.

Mặc dù có nhiều tiềm năng, du lịch Cô Tô vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Sự phát triển du lịch biển đảo nói chung và Cô Tô nói riêng đang đặt ra nhiều vấn đề bức xúc cần giải quyết. Một trong những thách thức lớn nhất là cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được nhu cầu. Hệ thống cảnh báo an toàn cho du khách tại các bãi tắm còn thiếu, hoạt động tại các bãi tắm còn mang tính tự phát, tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn. Việc quản lý hoạt động dịch vụ du lịch chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường tại một số bãi tắm. Khách du lịch thường xuyên bị mắc kẹt trên đảo do vấn đề quá tải phương tiện vận chuyển, ví dụ như sự cố của công ty Phúc Thịnh trong các năm 2013 và 2014. Thủ tục cấp phép ra vùng biên giới cho khách du lịch quốc tế, dù đơn giản, nhưng vẫn gây khó khăn cho việc thu hút khách quốc tế. Doanh thu từ du lịch Cô Tô hiện nay vẫn còn thấp so với tiềm năng, chủ yếu đến từ các hoạt động nhỏ lẻ, khó thống kê chính xác. Nguồn nhân lực du lịch chưa được đào tạo bài bản, dẫn đến chất lượng dịch vụ chưa cao. Thiếu quy hoạch tổng thể cho phát triển du lịch, dẫn đến tình trạng phát triển thiếu bền vững và hiệu quả.

Một trong những giải pháp quan trọng để phát triển du lịch Cô Tô là nâng cấp cơ sở hạ tầng và hệ thống giao thông. Việc đầu tư xây dựng và nâng cấp các tuyến đường giao thông trên đảo là cần thiết, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển của du khách. Đến nay, huyện Cô Tô đã đầu tư trên 60km đường bê tông và nhựa, nâng cấp các tuyến đường liên thôn, liên khu. Hệ thống giao thông vận tải cũng cần được cải thiện, bao gồm cả phương tiện đường bộ và đường thủy. Hiện tại, Cô Tô đã có 5 tàu cao tốc, 20 ô tô và 15 xe điện phục vụ du khách, tuy nhiên số lượng này vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu trong mùa cao điểm. Việc đầu tư thêm phương tiện vận tải, đặc biệt là tàu cao tốc, là cần thiết để giải quyết tình trạng quá tải và giúp du khách tránh bị mắc kẹt trên đảo, như những trường hợp đã xảy ra với Công ty Phúc Thịnh. Bên cạnh đó, việc đầu tư vào hệ thống cấp điện, cấp nước, bưu chính viễn thông cũng cần được ưu tiên để đảm bảo chất lượng dịch vụ cho du khách.

Để phát triển du lịch Cô Tô bền vững, cần có một quy hoạch tổng thể, bài bản. Huyện Cô Tô cần đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch, chú trọng phân vùng, phân khu và các loại hình du lịch phù hợp với điều kiện tự nhiên và văn hóa của địa phương. Việc tận dụng quy hoạch du lịch của tỉnh là rất cần thiết. Đề án bảo vệ rừng ngập mặn ven biển, nhằm giữ nguyên hiện trạng sinh thái tại các bãi biển Hồng Vàn, Nam Hải, Vàn Trải, cũng là một phần quan trọng trong quy hoạch này. Dự án khu du lịch sinh thái lặn biển và lướt sóng tại đảo Cô Tô Con với vốn đầu tư 5.5 triệu USD đã được tỉnh phê duyệt. Cần phát triển đa dạng các sản phẩm du lịch, kết hợp khai thác các điểm tham quan nổi bật như hải đăng, đảo Cô Tô Con, và các bãi biển đẹp. Phát triển du lịch cộng đồng, cho phép du khách trải nghiệm cuộc sống và tham gia đánh bắt hải sản cùng người dân địa phương cũng được đề xuất như một hướng đi hiệu quả.

Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt cho sự phát triển của du lịch Cô Tô. Hiện nay, nguồn nhân lực phục vụ du lịch tại đảo Cô Tô còn thiếu và chưa được đào tạo bài bản. Hầu hết các cơ sở lưu trú và dịch vụ đều là do người dân tự xây dựng và quản lý, dẫn đến chất lượng dịch vụ chưa đồng đều. Tỉnh Quảng Ninh và huyện Cô Tô cần mở các lớp đào tạo ngắn hạn, kết hợp với các trung tâm đào tạo nghề, để nâng cao tay nghề cho người dân địa phương, đặc biệt là những người trực tiếp tham gia phục vụ du lịch. Việc nâng cao trình độ dân trí cũng cần được chú trọng. Bên cạnh đó, công tác quản lý nhà nước về các dịch vụ du lịch cần được tăng cường, bao gồm đăng ký kinh doanh, bình ổn giá cả thị trường, công khai giá cả dịch vụ, và đảm bảo an ninh trật tự, an toàn cho du khách. Việc sử dụng các biển báo, biển chỉ dẫn, và các ấn phẩm du lịch để tuyên truyền về bảo vệ môi trường cũng cần được chú trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của du lịch Cô Tô.

Để thúc đẩy phát triển du lịch Cô Tô, cần có những cơ chế chính sách phù hợp, nhằm khuyến khích và thu hút đầu tư. Đầu tư trong nước cần được xem là cơ bản, nhưng cũng cần chú trọng thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Chính quyền địa phương đã có những chính sách hỗ trợ như hỗ trợ 50% lãi suất vay ngân hàng cho mỗi hộ dân xây nhà nghỉ (với mức vay 200 triệu đồng), hỗ trợ 5 triệu đồng/hộ xây nhà vệ sinh khép kín. Tuy nhiên, cần có kế hoạch cụ thể để sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư, ưu tiên cho việc nâng cao chất lượng cơ sở lưu trú, dịch vụ ăn uống, và công tác bảo vệ, tôn tạo nguồn tài nguyên. Việc xây dựng các dự án khả thi, giới thiệu rộng rãi trong và ngoài nước, và trình Chính phủ xem xét đầu tư từ ngân sách để phát triển cơ sở hạ tầng là rất cần thiết. Phần lợi nhuận thu được từ du lịch cần được đóng góp một phần vào ngân sách địa phương, dùng để hỗ trợ người dân nâng cao chất lượng cơ sở vật chất phục vụ du lịch và bảo vệ môi trường.

UBND huyện Cô Tô đã ban hành các cơ chế hỗ trợ phát triển dịch vụ du lịch nhằm thúc đẩy người dân tham gia vào ngành kinh tế này. Cụ thể, trong năm 2012 và 2013, chính quyền đã hỗ trợ 50% lãi suất vay ngân hàng với mức vay tối đa 200 triệu đồng/hộ để xây nhà mới phục vụ du lịch. Ngoài ra, mỗi hộ dân còn được hỗ trợ 5 triệu đồng để xây dựng nhà vệ sinh khép kín. Những hỗ trợ này nhằm nâng cao chất lượng chỗ ở và dịch vụ, thu hút thêm khách du lịch đến Cô Tô. Việc hỗ trợ này cho thấy sự quan tâm của chính quyền địa phương trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương thông qua du lịch, đồng thời giúp người dân có điều kiện cải thiện kinh tế gia đình. Thêm vào đó, việc hỗ trợ ngư dân sửa chữa, cải hoán, đóng mới tàu thuyền đánh bắt hải sản kết hợp dịch vụ đưa đón khách du lịch với mức hỗ trợ từ 15-30 triệu đồng/hộ cũng là một minh chứng cho chính sách hỗ trợ toàn diện của địa phương.

Bên cạnh hỗ trợ tài chính cho người dân, đầu tư vào hạ tầng và cơ sở vật chất cũng là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch Cô Tô. Trong những năm gần đây, huyện đã đầu tư đáng kể vào việc xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng. Cụ thể, hơn 60km đường bê tông và nhựa đã được xây mới hoặc nâng cấp, kết nối các đảo và khu dân cư. Tổng nguồn vốn đầu tư cho hệ thống giao thông này lên tới trên 210 tỷ đồng. Việc đầu tư xây dựng các hồ chứa nước, như hồ Trường Xuân với dung tích 170.000m3 và kinh phí 71 tỷ đồng, đã giải quyết được vấn đề thiếu nước sinh hoạt và sản xuất cho người dân và đáp ứng nhu cầu của khách du lịch. Hệ thống cấp nước sinh hoạt với công suất từ 600-1000m3/ngày cũng được xây dựng. Ngoài ra, việc xây dựng Trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá, cung cấp đầy đủ các mặt hàng thiết yếu cho ngư dân, cũng đóng góp vào việc phát triển kinh tế biển và gián tiếp hỗ trợ cho du lịch.

Để phát triển du lịch Cô Tô một cách bền vững và toàn diện hơn nữa, cần thu hút thêm vốn đầu tư, cả trong và ngoài nước. Chính quyền cần tạo ra những cơ chế chính sách phù hợp để khuyến khích đầu tư, ưu tiên cho những dự án khả thi, giới thiệu rộng rãi trong và ngoài nước. Việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư là rất quan trọng, cần ưu tiên cho việc nâng cao chất lượng cơ sở lưu trú, dịch vụ ăn uống, cũng như công tác bảo vệ và tôn tạo nguồn tài nguyên. Huyện Cô Tô đã xác định du lịch sinh thái là một mũi nhọn trong chiến lược phát triển kinh tế biển. Các đề án bảo vệ rừng ngập mặn ven biển nhằm giữ gìn hiện trạng sinh thái tại các bãi biển Hồng Vàn, Nam Hải, Vàn Trải đã được triển khai. Dự án khu du lịch sinh thái lặn biển và lướt sóng tại đảo Cô Tô Con với vốn đầu tư 5,5 triệu USD đã được tỉnh phê duyệt, cho thấy định hướng phát triển du lịch bền vững của địa phương.