Thành ngữ tiếng Anh về cơ thể

Phần này nêu rõ lý do tác giả chọn nghiên cứu thành ngữ tiếng Anh liên quan đến bộ phận cơ thể người. Tác giả nhận thấy đây là một chủ đề thú vị và giàu tiềm năng nghiên cứu, phản ánh sự đa dạng và tính biểu cảm của ngôn ngữ. Tuy nhiên, do hạn chế về thời gian và kiến thức, phạm vi nghiên cứu bị thu hẹp lại chỉ tập trung vào những thành ngữ phổ biến và được sử dụng thường xuyên trong đời sống. Việc nghiên cứu thành ngữ về bộ phận cơ thể người không chỉ giúp làm sáng tỏ tính biểu đạt độc đáo của ngôn ngữ mà còn giúp người học tiếng Anh hiểu sâu sắc hơn về văn hóa và cách nghĩ của người bản ngữ. Tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu lịch sử và cách sử dụng thành ngữ trong đời sống hàng ngày trước khi đi sâu phân tích các thành ngữ liên quan đến bộ phận cơ thể. Thành ngữ, được coi là một phần ma thuật trong việc học ngôn ngữ, mang trong mình những sắc thái văn hóa và biểu đạt mà không thể dịch sát nghĩa từng từ. Tóm lại, nghiên cứu này tập trung vào một kho tàng thành ngữ tiếng Anh cụ thể, mang tính chọn lọc, nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu trong thời gian có hạn.

Phần này đề cập đến những khó khăn mà tác giả gặp phải trong quá trình nghiên cứu. Đầu tiên, việc đoán nghĩa chính xác của thành ngữ rất khó khăn do sự liên kết giữa nghĩa thông thường của các từ và nghĩa bóng của thành ngữ. Nghĩa của thành ngữ chỉ có thể đoán được khi được nghe trong ngữ cảnh cụ thể. Thứ hai, người học thường không biết được mức độ trang trọng của thành ngữ, dẫn đến việc sử dụng không phù hợp trong các tình huống giao tiếp trang trọng hay không trang trọng. Thứ ba, một số thành ngữ tiếng Anh có nhiều từ tương đương trong tiếng Việt, đòi hỏi người học phải cẩn thận trong việc lựa chọn từ tương đương sao cho phù hợp với sắc thái nghĩa của thành ngữ gốc. Một số thành ngữ tiếng Anh không có từ tương đương trong tiếng Việt, việc chuyển ngữ đòi hỏi phải giữ được sắc thái nghĩa phù hợp. Cuối cùng, tác giả cũng nhấn mạnh đến sự khó khăn trong việc định nghĩa chính xác thành ngữ, một vấn đề được nhiều học giả tranh luận. Các học giả có những quan điểm khác nhau về số lượng đơn vị ngôn ngữ tạo nên thành ngữ, và liệu các cụm từ, nhóm từ, hay câu cũng có thể tạo nên thành ngữ hay không.

Phần này tập trung vào bản chất và đặc điểm của thành ngữ tiếng Anh. Tác giả nhấn mạnh rằng thành ngữ không chỉ là những biểu đạt thông tục mà còn là một dạng ngôn ngữ đặc biệt mang nhiều thông tin văn hóa, lịch sử, địa lý, tôn giáo, phong tục, và cách suy nghĩ. Thành ngữ xuất hiện trong nhiều thể loại ngôn ngữ, từ trang trọng đến bình dân, từ thơ ca đến ngôn ngữ đời thường. Thành ngữ có tính cố định về cấu trúc và không thể dịch sát nghĩa từng từ. Tác giả cũng chỉ ra sự khác biệt giữa thành ngữ và tục ngữ, thành ngữ và slang. Một số thành ngữ có cấu trúc đơn giản, chỉ gồm hai hoặc nhiều từ kết hợp lại tạo thành một đơn vị nghĩa, còn được gọi là sự thống nhất về nghĩa. Tuy nhiên, nghĩa của thành ngữ không thể dự đoán được từ nghĩa từng thành phần cấu tạo nên nó. Tác giả cũng lưu ý đến những hạn chế về mặt cú pháp của thành ngữ, ví dụ như không thể thay đổi số lượng danh từ, không thể chia ở thể bị động, hoặc không thể dùng so sánh hơn kém.

Một trong những khó khăn lớn nhất khi học thành ngữ tiếng Anh là việc đoán nghĩa chính xác. Nhiều thành ngữ có nghĩa bóng không thể suy luận từ nghĩa đen của từng từ riêng lẻ. Chỉ khi được nghe trong ngữ cảnh cụ thể, người học mới có thể hiểu được nghĩa của thành ngữ. Điều này đòi hỏi người học phải tiếp xúc với thành ngữ trong nhiều tình huống giao tiếp khác nhau để nắm bắt được ý nghĩa thực sự của chúng. Khó khăn này xuất phát từ bản chất ẩn dụ, phi tự nhiên của thành ngữ, làm cho việc học thuộc lòng không mang lại hiệu quả cao. Việc hiểu thành ngữ đòi hỏi sự kết hợp giữa việc phân tích ngữ nghĩa của từng thành tố, tìm hiểu ngữ cảnh sử dụng, và tham khảo ý kiến của người bản ngữ. Do đó, việc tiếp xúc với ngôn ngữ tiếng Anh tự nhiên thông qua sách báo, phim ảnh, và giao tiếp trực tiếp là rất quan trọng trong việc làm quen và hiểu rõ nghĩa của thành ngữ.

Khó khăn thứ hai nằm ở việc xác định văn phong khi sử dụng thành ngữ. Người học cần phân biệt được đâu là thành ngữ phù hợp với ngữ cảnh trang trọng, và đâu là thành ngữ chỉ nên dùng trong giao tiếp thân mật, không trang trọng. Việc sử dụng thành ngữ slang trong các tình huống trang trọng là điều không nên. Điều này đòi hỏi người học phải có sự tinh tế và nhạy cảm ngôn ngữ để lựa chọn thành ngữ sao cho phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp. Không chỉ vậy, việc nhận biết một thành ngữ có tính trung tính hay mang sắc thái biểu cảm cũng là một thách thức. Để khắc phục điều này, người học cần chú trọng đến việc đọc nhiều sách báo, tài liệu tiếng Anh để quan sát cách sử dụng thành ngữ trong các tình huống cụ thể. Kinh nghiệm thực tiễn và sự nhạy bén ngôn ngữ sẽ giúp người học dần dần nắm bắt được quy tắc sử dụng thành ngữ một cách chính xác và tự nhiên.

Khó khăn cuối cùng liên quan đến việc chuyển ngữ thành ngữ từ tiếng Anh sang tiếng Việt. Một số thành ngữ tiếng Anh có nhiều từ tương đương trong tiếng Việt, việc lựa chọn từ tương đương nào cho phù hợp với sắc thái nghĩa là điều không dễ dàng. Nếu không cẩn thận, người học có thể chọn những từ ngữ phản ánh quá nhiều đặc điểm văn hóa Việt Nam, làm mất đi sự thống nhất về văn phong tiếng Anh. Ngược lại, một số thành ngữ tiếng Anh không có từ tương đương hoàn hảo trong tiếng Việt. Trong trường hợp này, việc chuyển ngữ đòi hỏi người học phải tìm cách truyền tải được ý nghĩa và sắc thái của thành ngữ gốc một cách chính xác và tự nhiên nhất, đảm bảo sự liền mạch và không làm mất đi ý nghĩa tổng thể của câu. Tóm lại, việc chuyển ngữ thành ngữ đòi hỏi người học phải có kiến thức sâu rộng về cả hai ngôn ngữ và sự tinh tế trong việc lựa chọn từ ngữ.

Phần này trình bày những quan điểm khác nhau về định nghĩa thành ngữ tiếng Anh. Một số học giả nhấn mạnh vào tính bất khả phân tích nghĩa của các thành tố cấu tạo nên thành ngữ, nghĩa là nghĩa tổng thể của thành ngữ không thể suy ra từ nghĩa của từng từ riêng lẻ. Theo Richards và Schmidt (2002), thành ngữ là “một biểu thức hoạt động như một đơn vị duy nhất và nghĩa của nó không thể được suy ra từ các phần riêng biệt”. Tuy nhiên, việc định nghĩa chính xác thành ngữ gặp nhiều khó khăn do các quan điểm khác nhau. Một số học giả tập trung vào số lượng đơn vị ngôn ngữ cấu thành nên thành ngữ, trong khi những người khác lại nhấn mạnh vào tính độc lập, tùy ý của nghĩa thành ngữ, nghĩa là nghĩa của thành ngữ không thể được tổng hợp hay tách rời. Tác giả thừa nhận khó có thể đưa ra một định nghĩa hoàn hảo, nhưng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có một định nghĩa rõ ràng trước khi bắt đầu nghiên cứu. Thành ngữ được mô tả là những cụm từ không mang nghĩa đen, mà có nghĩa bóng, ví dụ như “to let the cat out of the bag” nghĩa là “tiết lộ bí mật”. Thành ngữ là một nhóm từ được sử dụng phổ biến, có nghĩa không thể suy ra từ nghĩa từng từ riêng lẻ. Manser (1992) cũng chỉ ra rằng thành ngữ tạo ra một sự liên kết mơ hồ giữa nghĩa bề mặt và nghĩa thực tế của các từ.

Phần này phân biệt thành ngữ với các loại biểu đạt ngôn ngữ khác, đặc biệt là tục ngữ. Thành ngữ được coi là những đơn vị ngôn ngữ đặc biệt, phản ánh kinh nghiệm lịch sử, giá trị tinh thần và quan điểm tôn giáo của một cộng đồng. Chúng làm cho ngôn ngữ trở nên sinh động và giàu hình ảnh hơn trong văn học và giao tiếp. Tác giả phân biệt thành ngữ với tục ngữ dựa trên cấu trúc ngữ pháp: tục ngữ là những câu hoàn chỉnh về mặt ngữ pháp, trong khi thành ngữ thì không nhất thiết phải vậy. Ví dụ, “True love never grows old” là tục ngữ, còn “kick the habit” là thành ngữ. Khái niệm thành ngữ một phần cũng được đề cập, trong đó nghĩa của một từ giữ nguyên nghĩa thông thường, trong khi từ còn lại mang nghĩa đặc biệt trong cụm từ đó, ví dụ như “red hair”. Ngoài ra, sự khác biệt giữa thành ngữ và slang cũng được làm rõ: thành ngữ là slang của ngày hôm qua, và slang là thành ngữ của ngày mai. Qua thời gian, slang có thể trở thành thành ngữ được chấp nhận sử dụng trong ngôn ngữ không trang trọng. Cuối cùng, phân loại thành ngữ dựa trên mức độ Idiomaticity của cụm từ, ví dụ như cụm động từ (phrasal verb) “make up” có nghĩa là “bịa đặt” khác với nghĩa của động từ “make” và trạng từ “up”.

Văn bản nhấn mạnh vai trò quyết định của ngữ cảnh trong việc hiểu nghĩa thành ngữ. Ngữ cảnh cung cấp thông tin cần thiết để người học có thể suy luận và hiểu được nghĩa bóng của thành ngữ, điều mà không thể làm được chỉ dựa vào nghĩa đen của từng từ. Việc hiểu thành ngữ đòi hỏi người học phải nắm bắt được ngữ cảnh sử dụng, từ đó mới có thể hiểu được ý nghĩa tổng thể của câu. Tác giả cho rằng việc thiếu hiểu biết về ngữ cảnh dẫn đến hiểu sai nghĩa thành ngữ, gây ra sự nhầm lẫn và khó khăn trong giao tiếp. Palmer (1981) cũng lập luận rằng sự hiểu sai thường xuất phát từ việc không thể suy luận được nghĩa của thành ngữ khi chúng được sử dụng sai ngữ cảnh. Do đó, việc làm quen với thành ngữ trong nhiều ngữ cảnh khác nhau là rất cần thiết để người học có thể hiểu và sử dụng thành ngữ một cách chính xác và tự nhiên. Việc đọc nhiều sách báo, tài liệu tiếng Anh và tham gia giao tiếp trực tiếp với người bản ngữ sẽ giúp người học nâng cao khả năng này.

Văn bản đề cập đến ba chiến lược nhận thức được sử dụng trong việc diễn giải thành ngữ: phân tích nghĩa từng thành tố, phân tích ngữ cảnh, và tham khảo người bản ngữ. Việc phân tích nghĩa từng thành tố giúp người học hiểu được ý nghĩa cơ bản của các từ trong thành ngữ. Tuy nhiên, chỉ dựa vào nghĩa từng từ là chưa đủ để hiểu được nghĩa bóng của thành ngữ. Sự kết hợp với việc phân tích ngữ cảnh giúp làm rõ hơn ý nghĩa của thành ngữ trong từng trường hợp cụ thể. Cuối cùng, tham khảo ý kiến của người bản ngữ giúp đảm bảo độ chính xác và sự tự nhiên trong việc hiểu và sử dụng thành ngữ. Các nhà ngôn ngữ học nhận thức (cognitive linguists) cho rằng việc diễn giải thành ngữ dựa trên những ẩn dụ khái niệm (conceptual metaphors) và hoán dụ (metonymies), tạo nên mối liên hệ giữa kiến thức cụ thể về thế giới và nghĩa bóng của thành ngữ. Suy nghĩ khái niệm về việc hiểu thành ngữ được ví như một phương tiện kết nối nghĩa đen và nghĩa bóng của từ. Kiến thức chung về thế giới được tích hợp trong hệ thống khái niệm của chúng ta cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu thành ngữ.

Phần tóm tắt khẳng định tính độc đáo và giàu màu sắc của thành ngữ tiếng Anh, nhấn mạnh rằng chúng không có nghĩa đen và nghĩa của chúng không thể được suy ra từ nghĩa của các từ cấu thành. Thành ngữ được định nghĩa là “đơn vị từ nhiều từ”, có nghĩa không phải là tổng hợp nghĩa của các từ riêng lẻ. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu, nhưng vẫn chưa có một hướng dẫn hoàn chỉnh về số lượng lớn các cụm từ đặc trưng trong giao tiếp hàng ngày. Bất kỳ thành ngữ nào, bất kể loại nào, đều gây khó hiểu vì nghĩa thực không phải là nghĩa bề mặt. Thành ngữ tạo ra một sự liên kết mơ hồ giữa nghĩa bề mặt và nghĩa thực tế của các từ, đây là đặc điểm khiến thành ngữ khó hiểu. Nghiên cứu cho thấy một số người học gặp khó khăn trong việc đoán và sử dụng thành ngữ đúng cách. Tác giả nhận thấy chủ đề này rất thú vị và nghiên cứu giúp hiểu thêm về thành ngữ, cách sử dụng, văn hóa và đời sống của người bản ngữ. Việc nghiên cứu một số thành ngữ tiếng Anh liên quan đến các bộ phận cơ thể giúp nhận thấy những điểm tương đồng và khó khăn trong việc sử dụng phép ẩn dụ, nhưng mỗi thành ngữ chỉ diễn đạt một nghĩa, đôi khi hai thành ngữ có cùng một nghĩa, điều này mang lại sự thú vị cho người học.

Phần này nêu rõ những hạn chế của nghiên cứu. Do thời gian có hạn, nghiên cứu không thể tập trung vào tất cả các thành ngữ liên quan đến bộ phận cơ thể người mà chủ yếu tập trung vào những thành ngữ phổ biến. Tác giả cũng chỉ đề cập đến một số khía cạnh lý thuyết về thành ngữ với hy vọng người đọc có thể nắm được kiến thức cơ bản và nhận diện thành ngữ tốt hơn. Dựa trên những hạn chế này, tác giả đưa ra một số đề xuất cho các nghiên cứu tiếp theo. Nghiên cứu trong tương lai nên được thực hiện trong thời gian dài hơn, bao quát nhiều thành ngữ tiếng Anh hơn, giúp những người quan tâm đến tiếng Anh cũng như văn hóa Anh có thể khám phá thêm về ngôn ngữ này. Các tài liệu tham khảo được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm: Palmer F.R. 1981. Semantics. London: Cambridge University Press; Phạm Văn Bính, English idioms dictionary (1999 - Nhà xuất bản Hải Phòng); Richards, J., & Schmidt, R. (2002). Longman Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics. Malaysia: Pearson Education Limited.